Evliya Çelebi Seyahatnamesi, gerek 17. yüzyıldan günümüze ulaşan sınırlı sayıdaki yazılı Osmanlı eserlerinden biri olması gerekse yazıldığı dönemin günlük yaşamı, önemli şahsiyetleri, yapıları ve yerleri hakkında verdiği bilgiler itibarıyla oldukça kıymetli bir eser.
UNESCO, yazıldığı yüzyıla ışık tutan bu eserin dünya mirasına olan katkısını 2013 yılında UNESCO Dünya Belleği Listesi’ne almak suretiyle tescil etmiş.[1]
10 ciltlik Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde; kimisi Evliya Çelebi’nin doğrudan doğruya seyahat ettiği, kimisine seyahat etmesi pek de olası görünmeyen üç kıtada bulunan pek çok yer hakkında bilgiler naklediliyor.
Google Haritalar Üzerinden Evliya Çelebi Seyahatnamesi
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde adı geçen yerlerin Google Haritalar’a işlenmesiyle ortaya müthiş bir çalışma çıkmış. Günümüz haritası üzerine konulan yer imleri vasıtasıyla inceleyebildiğimiz bu yerler hakkında Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ndeki ilgili bölümler de yer alıyor çalışmada.
Bu haritaya ulaşmak için buraya tıklayınız. [2]
Haritayı incelediğimizde İstanbul’un Tarihi Yarımadası hakkında neredeyse sokak sokak bilgi verildiğini görüyoruz. Burada anılan pek çok eserin günümüze ulaşmış olması da büyük bir şans. Evliya Çelebi’nin hakkında bilgi aktardığı yerleri içeren bir rota çizip İstanbul’u bir kez de Evliya Çelebi’nin notları üzerinden keşfetmek oldukça keyifli olacaktır.
Yine yoğunluklu olarak hakkında bilgiler verilen bir diğer coğrafya, Balkanlar. Balkanlar’daki bazı yerleşim yerlerinin yöneticileri, nüfusu, geçim kaynakları, o bölgede bulunan önemli yapılar ile yaşayan önemli şahsiyetler hakkında bilgiler aktarılmış.
Anadolu’da da neredeyse gezilmedik yer bırakmayan Evliya Çelebi; yerleşim yerleri, kervansaraylar, hamamlar, ibadethaneler, türbeler, tarihi kalıntılar gibi kimisi günümüze ulaşan kimisi ise kaybolan kültür varlıklarını ölümsüz hale getirmiş.
Evliya Çelebi elbette sadece İstanbul, Anadolu ve Balkanlar hakkında bilgiler paylaşmamış. Avrupa’yı, Kafkaslar’ı, Kuzey Afrika’yı, Arap Yarımadası’nı da gezmiş. Her ne kadar Seyahatname’de İsveç’ten ve Hollanda’dan bile bahsetmiş olsa da buralara seyahat etmiş olma ihtimali zayıf görülüyor.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi için Vikipedi üzerinden güzel bir dizin de oluşturulmuş. Hem alfabetik hem de kategorik olarak Seyahatname’de yer alan isimlerin yer aldığı bu dizinden Seyahatname’nin ne kadar geniş ve kıymetli bir kaynak olduğunun yeniden farkına varılabiliyor.
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Seyahatn%C3%A2me_(Evliya_%C3%87elebi) (Erişim Tarihi: 22.07.2023)
[2] Bu çalışmayı keşfetmemi sağlayan tweet: https://twitter.com/AtakanSevgi_/status/1682750196306903041?s=20 (Erişim Tarihi: 22.07.2023)
