Organ bağışı bir bağışçının ölümünden sonra bir başkasının vücuduna nakledilmek üzere organlarının kullanılmasına izin vermesidir. Kalp, el, yüz, kornea nakledilebilen doku ve organlara örnektir. Ayrıca çeşitli doku ve organların bağışçı hayattayken de nakli mümkündür. Örneğin akciğer, karaciğer, böbrek, pankreas, bağırsak bağışçı hayattayken nakledilebilir. Tıp bilimindeki gelişmelere koşut olarak  organ bağışı ve bundan alınan olumlu sonuç oranında ciddi ilerlemeler kaydedilmektedir.

Türkiye’de Organ Nakli Mevzuatı

Ülkemizde doku ve organ nakli hususu Organ ve Doku Alınması, Aşılanması ve Saklanması Hakkında Kanun¹ ile Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği² ile düzenlenmiştir.

Mevzuata göre yaşayan kişiden doku ve organ alınabilmesi için 18 yaşını doldurmuş ve ayırtım gücü bulunan bir kişi olması gerekmektedir. Bağışçı nakil için rızası olduğunu iki tanık önünde beyan etmeli ve bir hekim tarafından bu husus onaylanmalıdır. Ayrıca akraba olmayan³ bağışçıdan nakil yapılabilmesi için Etik Komisyonunun organ satışı gibi etik olmayan bir durum olup olmadığının tespiti gerekmektedir.

Ölmüş bir kişiden doku ve organ alınabilmesi için ise vasiyet etme ya da iki tanık huzurunda önceden verilmiş rıza aranmaktadır. Eğer kişi ölmeden önce böyle bir açıklamada bulunmamışsa sırasıyla: eşi, reşit çocuğu, anne veya babası, kardeşleri ya da yanında bulunan bir yakınının onayıyla organları alınabilmektedir. Cesette değişiklik yapmayan dokular (örneğin kornea) ise böyle bir onaya gerek duyulmaksızın alınabilir. Doğal afet veya kaza gibi nedenlerle ölüp yanında bir yakını bulunmayan kimselerin organları da hekimler kurulunun onayıyla alınarak hayati tehlikesi ve acil ihtiyacı olan kişilere nakledilebilir. Ancak kişi organ veya doku bağışlamak istemediğini açıkça beyan etmişse hiçbir şekilde doku ve organı alınamaz.

Özetle: Türkiye’de canlıyken doku ve organ bağışlayabilmek için rıza gerekirken; kadavradan organ bağışı için ölen kişinin rızası, yakınlarının rızası ya da bir kaza/afet nedeniyle ölüp yakınının bulunmaması aranıyor. Kornea gibi cesette değişiklik yapmayı gerektirmeyen dokular bakımından ise otomatik bağışçılık söz konusu oluyor.

Organlarınızı bağışlamak için e-Nabız sistemi üzerinden başvuru yapabilirsiniz.

Otomatik Organ Bağışı Sistemi

Yeni yıl itibariyle Fransa vatandaşları aksini belirtmedikleri takdirde organ bağışçısı sayılıyor.⁴ Dolayısıyla organ nakline ilişkin olarak bir işlem yapmayanlardan organ alınabiliyor. Bağış yapmak istemeyenler bir dilekçeyle ya da internet üzerinden yapacakları bir başvuruyla bağışçı olmayı reddedebiliyor. Ayrıca kişi öldükten sonra yakınlarına organ bağışçısı olmayı reddettiğine dair bir belge bulunup bulunmadığı soruluyor. Düzenleme ile birlikte organ ihtiyacının daha hızlı bir şekilde karşılanması nedeniyle otomatik organ bağışı sistemini destekleyenler olduğu gibi; sistemin istismar edilebileceğini ya da etik olmadığını düşünenler de mevcut.

Halihazırda Avusturya, Galler⁵, İspanya⁶, Kolombiya ve Şili gibi ülkelerde Fransa’da uygulanmaya başlanan bu sistem uygulanıyor.

1. Organ ve Doku Alınması, Aşılanması ve Saklanması Hakkında Kanun ↩︎
2. Organ Nakli Hizmetleri Yönetmeliği ↩︎
3. Mevzuat gereği en az iki yıldır birlikte olan eş ile 4. derece dahil kan ve kayın hısımları akraba kabul ediliyor. ↩︎
4. The Guardian: “Fransa’da Organ Bağışı Sistemi Değişikliği” ↩︎
5. Galler’de Organ Bağışı Prosedürü ↩︎
6. The Local: “İspanya Organ Naklinde Nasıl Lider Oldu?” ↩︎