Panel Notları: İş Sağlığı ve Güvenliği
İş sağlığı ve güvenliği hakkında, İstanbul Sanayi Odası tarafından 23.01.2021 saat 14.00 – 16.00 saatleri arasında Zoom üzerinden düzenlenen YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ AÇISINDAN CEZAİ VE HUKUKİ SORUMLULUKLAR PANELİ‘ne ilişkin almış olduğum notlar yer almaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin İhlâlinde Cezai Sorumluluk
- Ölümlü iş kazaları bakımından şikayete bağlı olmamakla birlikte; yaralanmalı iş kazaları şikayete bağlıdır.
- Ölümlü iş kazalarında uzlaştırma söz konusu değildir; yaralanmalı iş kazaları belirli şartlarla uzlaşmaya tâbidir.
- İşverenin sorumlulukları 6331 sayılı kanunda detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
- İşveren işyerinde bir organizasyon yapmalıdır. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin ayrı bir yapılanma kurulmalıdır. İlgili kişiler uzman ve ehil olmalıdır. Kağıt üzerinde yetkili olması yeterli değil, ehil olmasından emin olunmalı. Uygun şekilde sorumluluk devredilirse cezai sorumluluktan kurtulmak mümkün olabilir.
- Asıl işveren – alt işveren arasındaki ilişkide sözleşmede ayrıntılı olarak iş sağlığı ve güvenliği hususları düzenlenmeli. Yargıtay sorumluluğun kimde olduğuna ve yönetim yetkisinin kime verildiğine bakıyor.
- İş güvenliği uzmanı risk ve tehlikeli durumları ayrıntılı bir şekilde incelemekle yükümlü. Gerekirse deneme süreli iş sözleşmesi yapıp, bu sorumluluğu yerine getirip getirmeyeceklerini tespit etmeli. İş güvenliği uzmanı riskleri deftere yazdıkları takdirde sorumluluktan kurtuluyor. İş güvenliği uzmanının deftere erişmesi engelleniyorsa alternatif yolları denemeli (e-mail, SMS, noter taahhüdü vb.). (6331 Sayılı Kanun m.8/2)
- İşverene bildirilmeyen hususlardan dolayı iş kazası meydana gelmişse iş sağlığı ve güvenliği uzmanının cezai sorumluluğu söz konusudur.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin İhlâlinde Hukuki Sorumluluk
- 6331 sayılı kanun ve Türk Borçlar Kanunu bağlamında işverene yükümlülükler getirilmiştir.
- TBK m.417 uyarınca sözleşmesel bir yükümlülük olduğu gibi haksız fiil teşkil ettiği için haksız fiil hükümleri de uygulanabilir. TBK m.60 gereği hakların yarışması gündeme gelir. Zarar gören açıkça haksız fiile dayanmazsa, sözleşmeye aykırılık bağlamında işlem yapılır.
- Kusura bulunmasa bile sorumluluk gündeme gelebilir.
- Objektifleştirilmiş bir kusur sorumluluğu söz konusudur, kusursuz sorumluluğu yaklaştırılmıştır. İşçinin ve işverenin yükümlülüklerine bakılarak sorumluluk belirlenmelidir.
- Zarar verici olayın gerçekleştiği tarihteki işveren önemli, ama devir – birleşme halinde sorumluluk devralana geçebilir.
- İşveren vekili ve şirket ortağının şahsi dahli yoksa sorumluluğundan kural olarak bahsedilmez.
- İlişki iş ilişkisi veya hizmet ilişkisi midir? Bu durum tespit edilerek sorumluluk belirlenir. Bağımlılık unsuru önemli. İşverenin iş organizasyonunda mı, işverenin emir ve talimatıyla mı gerçekleştirmiş? Yanıt evetse, işverenin sorumluluğuna gidilir.
- İşverenin işçiye karşı sorumlu olması için zarar verici olayın işçinin bünyesinden kaynaklı olmaması (Örnek: kalp krizi geçiren kişinin bünyesinden mi yoksa işyeri koşullarından mı?), zarar verici olayın kişi tarafından istenmemesi (Örnek: intihar olayında işverenin dahli var mı, psikologdan görüş alınması), anilik unsuruyla ilgili tedbirlerin alınmaması (Örnek: bulaşıcı hastalık vb.), maddi ve manevi zararının söz konusu olması (Örnek: Tedavi giderlerinden kural olarak işveren sorumlu değil, SGK karşılar. SGK karşılamazsa işveren sorumlu), zarar verici olay ile kaza arasında illiyet bağı olması, yapılan iş ile kaza arasında bağlantı olması gerekir.
- Her somut olaya göre mücbir sebep , zarara görenin kusuru vb. değerlendirmeye alınmalı.
- Bilgi, belge ve sağlık raporları derhal kayıt altına alınmalı, şahsi sicil dosyası gerektiği gibi tutulmalıdır. İşe giriş sırasında gerekli sağlık kontrolleri yapılmalıdır.
İş Kazalarında Müteselsil Sorumluluk
- İş kazasından birden fazla kişi sorumluysa bunların birlikte sorumluluğu söz konusu olmalıdır.
- eBK ve TBK arasındaki en büyük fark: Birden fazla kişinin sorumluluğu bakımından zarar görene karşı sorumluluğun hiyerarşisi zarar veren için en elverişli olana göre belirlenmelidir.
- Zarar karşılandıktan sonra zarar verenler arasındaki paylaşıma bakılırken kusurun ağırlığına ve tehlikenin yoğunluğuna dikkat edilmelidir.
- Asıl işveren – alt işveren arasındaki zarar ödendikten sonraki sorumluluk TBK ile birlikte asıl işverenin daha fazla sorumlu olabileceği bir noktadadır.
- İşveren – müteahhit arasındaki zarar ödendikten sonraki sorumluluk; kusur, zararın kaynağı, tehlike vb. hususa bakılır.
- Yapı denetim şirketleri ile ilgili kendi mevzuatlarındaki raporları oluşturmadıysa müteselsil sorumluluk gündeme gelebilir.
- Maddi – manevi tazminat ile ilgili işveren kusurlu ise sorumlu olarak görülmektedir. Yargıtay’ın güncel içtihatları bu yöndedir.
- İş sağlığı ve güvenliği alanındaki paydaşların yetki ve sorumluluklarının net bir şekilde düzenlenmeli ama işverenin sorumluluktan kaçması için bir araç kullanılmamalı. Görev tanımları dürüst bir şekilde belirlenmeli.
Üst Yönetimin Taahhüdü
- İşverenin 6331 sayılı kanun uyarınca görevleri oldukça önemlidir.
- İş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinden yararlanılmalıdır.
- Ölümlü iş kazalarının çoğu, alınacak küçük önlemlerle önlenebilir niteliktedir.
- İş sağlığı ve güvenliği maliyeti bir yıllık tüm yatırımlar içinde %3 civarında.
- Kazaların maliyeti, önlemlerin maliyetinden çok daha fazla.
Diğer Hususlar
- İş güvenliği uzmanının önerilerini kabul etmeyen işverenin sorumluluğu devam eder.
- OSGB aracılığıyla hizmet alınması halinde, iş güvenliği uzmanı hem OSGB’ye hem de işverene karşı sorumludur. OSGB’deki yetkili kişinin de cezai sorumluluğu somut olaya göre değerlendirilebilir.
- Kısmi süreli çalışan iş güvenliği uzmanı da, somut olaya göre sorumludur.
- Uzaktan çalışma halinde evdeki kaza iş kazası sayılır, işyeri tanımı geniş. SGK ödemeleri bakımından önemli. Somut olaya göre işveren sorumlu olabileceği gibi olmayabilir de.
- Kusur oranının belirlenmesinin bilirkişi tarafından belirlenmesi mümkün müdür? Görüş: Oran takdirini tamamen hâkimlere bırakmak, hukuk güvenliğini ihlal edebilir. Hâkimlerin her teknik husustan haberdar olması söz konusu değil.
NOT: Yukarıdaki notlar, kişisel amaçlı kullanmak üzere almış olduğum notlardır, hukuki görüş niteliğinde değildir, her hukuki durum somut olay özelinde değerlendirilmelidir.
